عکسهایی بسیار جالب از انواع مارمولک

گاهي وقت‌ها پيش مي‌آيد روي ديوار خانه يا كنار پنجره آشپزخانه چشمانت به شيئي متحرك مي‌افتد، نگاهت حركت آن را دنبال مي‌كند و يك دفعه مي‌بيني در حضور چشمانت غيبش مي‌زند.كنجكاو مي‌شوي و به جست‌و‌جويش مي‌افتي بالاخره زير در و پنجره يا شيئي پيدايش مي‌كني؛ جانوري است به رنگ خاكستري با دمي به نسبت بلند. نامش «مارمولك» است. در ميان نگاه‌هاي كنجكاوانه همراه با هراس اين خزنده بامزه هر جور شده با سرعت شگفت‌آميزش، خود را از ديد چشمانت مخفي مي‌كند.

راستي مارمولك چيست و آيا زياني براي ساكنان خانه دارد؟ ديدگاه‌هاي مختلفي در مورد اين جانور خانگي مطرح است. برخي مي‌گويند سمي است و دمش آغشته به سيانور كه چنانچه داخل ظروف غذا بيفتد آدمي را راهي آن ديار مي‌كند اما اين باور پايه علمي ندارد و محققان آن را تاييد نكرده‌اند، اما برخي ديگر هم معتقدند نبايد اين جانور را از بين برد؛ چرا كه زندگي فرد با مشكل مواجه مي‌شود. در مورد فوايد مارمولك گفته مي‌شود وجود مارمولك در خانه موجب مي‌شود جانوران موذي از جمله سوسك، پشه و غيره توسط اين جانور بلعيده شوند. حضور مارمولك از روزگار دور در خانه‌ها وجود داشته و مردم با آن زندگي كرده‌اند. هرچند كه برخي از ديدن آن احساس چندش و ترس مي‌كنند.

مارمولك‌هاي خانگي جزو گروه سوسمارها و خزندگان‌اند. اين مارمولك‌ها بدني نرم و لطيف دارند كه در خانه‌هاي مسكوني در نقاط مختلف ايران پراكنده شده‌اند.با توجه به نوع آب و هوا نوع مارمولك خانگي نيز تفاوت مي‌كند، اما به طور كلي يك گونه مارمولك خانگي كوچك به نام cyrtopodion scabrum در اكثر اماكن‌هاي مسكوني ايران زندگي مي‌كنند. مارمولك‌ها در دنيا از اندازه 2 سانتي‌متر (تحكوهاي پلنگي) تا حدود 5/3متر (اژدهاي كومورو) ديده مي‌شوند.

انواع مارمولك خانگي
حداقل 6گونه مارمولك خانگي وجود دارد كه در زير به آنها پرداخته مي‌شود:
۱) Cyrtopodion scabrum: این گونه معمولی‌ترین گونه مارمولک‌های خانگی است و تقریبا در تمام خانه‌های ایران یافت می‌شود. زادآوری این‌گونه در طول سال بسیار زیاد است، اما هر دفعه یک یا دو تخم می‌گذارند. اين نوع، دارای خال‌هایی در پشت و انگشتانش ساده است.
۲) Hemidactylus flaviviridis: این‌گونه از گونه قبلی بزرگ‌تر است و در خانه‌های مسکونی استان‌های جنوبی ایران زیست مي‌كنند. انگشتان این گونه به دو نیم تقسیم شده است. بدن این گونه خال‌های منظم یا غیرمنظم دارد.
۳) Hemidactylus persicus: این گونه نیز همانند گونه قبلی در استان‌های جنوبی ایران پراکنده شده است. انگشتان این گونه به دو قسمت تقسیم شده است. بدن این گونه یکدست است و خالی روی بدنش مشاهده نمی‌شود.
۴) Asaccus elisae: این گونه با داشتن انگشتانی مثلثی شکل کاملا قابل شناسایی هستند. اندازه بدنشان کوچک است شبیه گونه اول. این گونه خال‌هایی در پشت دارد. گونه مذکور در نقاط محدودی در زاگرس پراکنده شده است و در خانه‌های مسکونی سرپل ذهاب (کرمانشاه) و معمولان (لرستان) دیده شده است.
۵) Asaccus kurdistanensis: این گونه تازه کشف شده و در استان کردستان پراکنده شده است، اما مطالعات جدید نشان داده که این گونه مارمولك در برخی روستا‌های استان‌ كرمانشاه از جمله روستای پالنگان نيز پراکنده شده‌اند.
۶) Asaccus griseonotus: این گونه نیز دارای انگشتانی مثلثی شکل است. گونه مذکور در خانه‌های مسکونی در خرم آباد لرستان و گنجدره دلفان (لرستان) پراکنده شده است. بدنشان دارای خال‌های حلقوی یا عرضی به صورت منظم یا غیر منظم است.
۷) Cyrtopodion heterocercum: این گونه در مناطق محدودی پراکنده شده است، اما می‌توان تعداد فراوانی از آن را در خانه‌های مسکونی نورآباد لرستان مشاهده كرد. این گونه دارای خط‌های عرضی در پشت است. انگشتان آنها نیز ساده است.
بزرگ‌ترین اندازه از گونه‌های بالا را Hemidactylus flaviviridis (حدود ۸ سانتیمتر، بدون دم) دارد و کوچک‌ترین اندازه بدن را Asaccus elisae و Cyrtopodion scabrum (حدود ۳ سانتیمتر، بدون دم) دارند.
در كتاب «زيست‌شناسي جانوري» نوشته ابوالقاسم امين و محسن شكوهي‌نژاد در مورد مارمولك‌ها آمده است: «بدن اغلب گونه‌ها باريك و از دو طرف يا از ناحيه بطني-ظهري پهن است. زوائد حركتي ممكن است كوتاه يا بلند، نازك يا ضخيم باشند. پاره‌اي از اين جانوران عاري از زائده حركتي هستند. در خشكي زيست مي‌كنند و حركت آنها همانند مار يا كرم است. در مارمولك‌هاي دونده، حركت دم، به‌توازن جانور كمك مي‌كند. مهره‌هاي دمي اغلب گونه‌هاي مارمولك‌ها، كاملا استخواني نشده است. هنگامي كه قسمتي از دم در اثر حادثه‌اي از دست برود، دو مرتبه ترميم مي‌گردد.
پوست اين جانوران معمولا انعطاف‌پذير و كم و بيش به سستي به بدن مي‌چسبد. پولك‌هاي جلدي به صورت رديف‌هاي طولي، عرضي يا مورب به چشم مي‌خورد.
اندازه پولك‌هاي شكمي كوچك‌تر از پولك‌هاي قسمت‌هاي ديگر بدن است. پرده گوش خارجي است و در دو طرف سر قرار دارد. زبان در اين جانوران متحرك بوده (در بعضي از آنها حركت زبان محدود است) و از حفره دهان خارج مي‌گردد كه شكار حشرات به آساني انجام گيرد. فك‌ها مجهز به دندان هستند. «برخي مارمولك‌ها مانند سوسمارهاي خاردم از دم خاردار خود براي دفاع از جانشان و دوركردن حيوان مهاجم استفاده مي‌كنند به نحوي كه بلافاصله از داخل سوراخ خود فرار كرده و با حركت دادن دم تيغ‌دارشان و ايجاد ضربات محكم، جانور شكارچي يا حتي انسان را از خود دور مي‌كنند و برخي مارمولك‌ها مانند بزمجه‌ها علاوه‌بر وارد كردن ضربات قوي توسط دم، گازهاي محكمي نيز مي‌گيرند.
مورد ديگر كه در اغلب مارمولك‌ها ديده مي‌شود قطع شدن دم به صورت ارادي است. دم برخي از مارمولك‌ها در زمان ايجاد تماس توسط دشمن به طور ارادي طي عمل انقباض ماهيچه‌هاي دم كنده مي‌شود.
دم كنده شده به علت باقي ماندن خاصيت عصبي- عضلاني به طور موقت شروع به جنبيدن كرده و حواس جانور شكارچي را به خود جلب مي‌كند. در اين حين خود حيوان فرصت فرار مي‌يابد.